چرا شیعیان با دست باز نماز می‌خوانند؟
سه شنبه, ۵ شهریور ۱۳۹۲، ۱۲:۴۳ ب.ظ
الله الرحمن الرحیم
سؤال :
چرا شیعیان با دست باز نماز می‌خوانند؟
پاسخ :
اولاً: تنها شیعیان نیستند که با دست باز نماز می‌خوانند، بلکه‌مالکی‌ها نیز با دست باز نماز می‌خوانند.
ابن رشد از علمای معروف اهل سنت در «بدایه المجتهد» می‌گوید: « المسألهالخامسه: اختلف العلماء فی وضع الیدین احداهما علی الاخری فی الصلاه فکره ذلک مالک فی‌الفرض وأجازه فی النفل». (1)
( علماء در مسأله قرار دادن یک دست بر روی دست دیگر در نماز، اختلاف‌دارند و «مالک» این عمل را در نمازهای واجب مکروه می‌داند ولی درنمازهای مستحبی اجازه داده است ).
چرا شیعیان با دست باز نماز می‌خوانند؟
پاسخ :
اولاً: تنها شیعیان نیستند که با دست باز نماز می‌خوانند، بلکه‌مالکی‌ها نیز با دست باز نماز می‌خوانند.
ابن رشد از علمای معروف اهل سنت در «بدایه المجتهد» می‌گوید: « المسألهالخامسه: اختلف العلماء فی وضع الیدین احداهما علی الاخری فی الصلاه فکره ذلک مالک فی‌الفرض وأجازه فی النفل». (1)
( علماء در مسأله قرار دادن یک دست بر روی دست دیگر در نماز، اختلاف‌دارند و «مالک» این عمل را در نمازهای واجب مکروه می‌داند ولی درنمازهای مستحبی اجازه داده است ).
ثانیاً: بحثی که در میان مذاهب اهل سنت در مورد دست بسته نماز خواندن وجود دارد این است که آیا این‌عمل مستحب است یا نه ؟
سه مذهب این عمل را ـ که «تکتّف یا تکفیر» نیز نامیده می‌شود ـ درنمازهای واجب، مستحب می‌دانند و یک مذهب مکروه می‌داند. علاوه براین، همان سه فرقه هم که مستحب می‌دانند، در کیفیت با یکدیگر اختلاف‌دارند. یکی می‌گوید: «تحت‌السره» ؛ یعنی باید دستها زیر ناف گرفته شود و دیگری می‌گوید: «فوق السره» ؛ و همین اختلاف خود ثابت می‌کند که مسأله «تکتف و تکفیر» مسأله ثابت و روشنی نیست.
ابن‌حزم نیز که از بزرگان اهل سنت است در کتاب «المحلّی بالآثار» مسأله‌تکتف را مطرح نموده و این عمل را جزء مستحبات نماز ذکر می‌کند: « مسأله: ویستحب أن یضع المصلّی یده الیمنی علی کوع یده الیسری فی الصلاه». (2)
در نتیجه، با دست باز نماز خواندن را تمام فرق اسلامی صحیح می‌دانند، و آنچه مورد اختلاف است نماز خواندن با دست بسته است: سه مذهب (حنفی، شافعی و حنبلی) این‌عمل را در نمازهای واجب، مستحب می‌دانند و یک مذهب (مالکی) مکروه ویک مذهب دیگر (تشیع) این عمل را حرام می‌داند.
و اما فرقه‌های حنفی و شافعی و حنبلی که این عمل را مستحب می‌دانند، برای اثبات این حکم، استدلال به چند روایت نموده‌اند که بعضی از آنهادلالت بر این مطلب ندارد و بعضی هم ضعف سندی دارد.(3)
و اما شیعیان که این عمل را حرام و باطل کننده نماز می‌دانند، به روایاتی که از أهل بیت علیهم السلام در نهی از این عمل وارد شده استدلال‌می‌کنند (این عمل را کارمجوسیان دانسته‌اند) و مسلماً اهل‌بیت علیهم السلام بهتر می‌دانند که جدّ بزرگوارشان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم چگونه نماز می‌خوانده‌اند؛ چرا که « أهل البیت‌أدری بما فی البیت» !(4)
از طرف دیگر به نص آیه تطهیر و حدیث متواتر ثقلین،کلام ایشان مصون از هرگونه خطا و اشتباه است.
ابن رشد می‌گوید: «والسبب فی اختلافهم أ نه قد جائت آثار ثابته نقلت فیها صفه صلاته علیه‌الصلاه والسلام و لم ینقل فیها أ نه کان یضع یده الیمنی علی الیسری ». (5)
«احادیث ثابته‌ای در وصف نماز پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم نقل شده ولی در آن احادیث نقل‌نشده که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دست راست را بر دست چپ می‌گذارده‌اند.»
بعضی از علماء اهل سنت برای این عمل (دست بسته نماز خواندن) توجیه دیگری ذکر کرده و گفته‌اند: این عمل موافق با ادب و خضوع ومناسب با حال نمازاست.
در جواب می‌گوئیم:
اولاً: در عبادات حق اعمال سلیقه نداریم و عبادات توقیفی‌است (6) وهرگونه حذف و اضافه در عبادات بدعت محسوب می‌شود .
ثانیاً: احترام در هر جایی به گونه‌ای است؛ مثلاً در محیط های نظامی،احترام به گونه خاصی است. پس یک فرد نظامی بگوید من در نماز دستم رادر مقابل پیشانی می‌گیرم؛ چون ادب و احترام نظامی به این کار است! یااحترام اقوام مختلف، مثل چینی‌ها به روش مخصوص خودشان است. پس آیا هر عملی که موافق با ادب و احترام بود را باید در نماز به کار گرفت؟!
توجیه سومی را نیز بعضی از مؤلّفین اهل سنت برای استحباب این عمل(تکتف) ذکر کرده‌اند که در کتاب «بدایع الصنایع » از ابراهیم نخعی نقل شده:
« أنهم کانوا یفعلون ذلک مخافه اجتماع الدم فی رؤوس الأصابع... ». (7)
«صحابه در نماز دست ها را به هم می‌گرفتند از ترس اینکه مبادا خون بر سرانگشت هایشان جمع شود »! (8)
در جواب می‌گوئیم: مگر بدن انسان مشک دوغ است که ظرف چند دقیقه‌نمازخواندن، خون بر سر انگشتان جمع شود! علاوه بر این که، چرا در امور روزمرّه که انسان مشغول نماز نیست، چنین سخنی را نمی گوئید ؟!
نتیجه سخن اینکه همانگونه که گذشت شیعیان با تمسّک به سیره و سخنان اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که ثقل جدا نشدنی قرآنند، نه تنها با دست باز نماز خواندن را صحیح می دانند بلکه نقطه مقابل آن را مبطل نماز دانسته و این اشکال را بر اهل سنت وارد می دانند که چرا با دست بسته نماز می خوانند ؟
****************************************
1ـ بدایه المجتهد، باب فی صلاه المنفرد الحاضر الا من الصحیح، فصل دوم، المسأله الخامسه، 1/ 40 1، طبع منشورات الرضی.
2ـ المحلّی بالآثار، کتاب الصلاه، مسأله 448، 29/3، طبع دارالکتب العلمیه، بیروت.
3ـ برای بررسی و اطلاع بیشتر از وضعیت روایات این باب شما را به کتاب الاعتصام بالکتاب و السنه، تألیف‌استاد جعفر سبحانی، المسأله الثالثه، ص 61 ارجاع می‌دهیم.
4ـ احادیث این باب در کتاب وسائل الشیعه، 4/ 126 ، باب 15 از ابواب قواطع الصلاه، باب عدم جواز التکفیر ملاحظه شود وجواهر الکلام 11/ 15 و 16.
5ـ بدایه المجتهد، باب فی صلاه المنفرد الحاضر الا من الصحیح، فصل دوم، المسأله الخامسه، 1/140.
6ـ توقیفی یعنی آنچه که از جانب شرع آمده و برای هیچ کس حق زیادت و نقصان و اجتهاد در آن امر نیست مانند عدد رکعات نماز. (معجم‌الفاظ الفقه الجعفری)
7ـ بدائع‌الصنایع فی ترتیب الشرایع، کتاب الصلاه، فصل وأما سننها، 1/ 298، طبع‌دارالفکر، بیروت.
8 ـ ضمناً این توجیه در کتاب الدرالمختار، کتاب الصلاه، سنن الصلاه، که در مورد فقه حنفی است نیز ذکر شده است. منبع:(http://www.bayanemarefat.com)
